تفکر طراحی و علوم نظامی (بخش دوم)

در سال 2015 میلادی، نشریه فنی ارتش که سندی تکمیلی بر فرایند عملیات ها محسوب می گردد روش شناسی طراحی را "روش شناسی به کارگیری تفکر خلاقانه و انتقادی در جهت فهم، تجسم و توصیف مشکلات ناآشنا و رویکردهای حل آن مشکلات" تعریف کرد.

هم روش شناسی طراحی ارتش ایالات متحده و هم طراحی عملیاتی مشترک، هردو برای حصول اطمینان از درک مناسب از مساله شامل توسعه محیط و چهارچوب های مشکل و به تبع آن چهارچوبی از راه حل (که از آن با عنوان رویکرد عملیاتی یاد می شود) هستند. از نقطه نظر روش شناسی این روش مشابه فرایند دو لایه ای ریچارد بیوکانان در تعریف مساله و راه حل مساله است که در روش شناسی های چندین حوزه غیر نظامی مشهور شده است. نکته کلیدی در تفاوت میان روش شناسی های غیر نظامی و نظامی در این است که روش شناسی طراحی ارتش ایالات متحده و طراحی عملیاتی با به کاربستن چندین مفهوم طراحی نظامی که به عصر پیش از طراحی بر می گردند تکمیل می شوند. این مفاهیم شامل وضعیت نهایی مد نظر، اهداف و نقاط سرنوشت ساز، انجام تجزیه و تحلیل بر مرکز ثقل و ایجاد خطوط عملیات یا خطوط تلاش^۱ می باشند. این تمامیت نتیجه مستقیم رویکرد عملگرایی ای است که توسط آلکس رایان به عنوان رویکرد ابزاری مسلط حل مساله معرفی و نقد شد و به این ترتیب دیگر نیازی نبود تا پرسنل نظامی دانسته های بنیادین خود را به چالش بکشند یا آنها را واقعا مورد بازنگری قرار دهند.

تفکر طراحی از اواسط دهه 2000 میلادی که به مدرسه مطالعات پیشرفته نظامی معرفی شد تا به امروز به طور روزافزون مورد توجه نهادهای مختلفی در آمریکا و ارتش های هم پیمان با آن کشور قرار گرفته است. به عنوان نمونه دانشکده ارشد نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا از سال 2014 شروع به تدریس واحد تفکر طراحی انسان محور مدل مدرسه طراحی دانشگاه استنفورد نموده است. در سال 2017 سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده نیز دکترین خود را با جزئیاتی مبتنی بر "روش شناسی طراحی سپاه تفنگداران" منتشر ساخت که در عمل بیش از آن که با روش شناسی طراحی ارتش متفاوت باشد دارای اشتراکات است.

در خارج از آمریکا هم انگلیسی ها با آن که به طور کلی از کاربرد واژه طراحی ابا دارند اما دکترین نیروهای مسلح خود را بر پایه بسیاری از مفاهیم طراحی آماده کرده اند. نخستین نمونه از این سلسله دکترین ها در سال 2010 میلادی منتشر شد و در آن مفهوم"درک مساله" مشابه روش دکترین ارتش ایالات متحده در روش شناسی طراحی مورد بحث قرار گرفت.

در سال 2014 نیز ارتش اسرائیل پس از یک دهه پی به اشتباه خود برد و دوباره از شیمون ناوه دعوت کرد تا به تدریس واحد طراحی در ارتش آن کشور بپردازد. امروزه ارتش اسرائیل با استفاده از یک رویکرد نوین طراحی که کند وکاو در میانجی گری عملیاتی^۲ نامیده می شود با هدف تمرکز بر تحریک نوآوری راهبردی و عملیاتی به تدریس تفکر طراحی در میان نظامیان خود می پردازد که این امر از طریق خود اختلالی هدایت شده و بهره برداری از تنش های شناسایی شده انجام می گیرد.

در سال 2013 میلادی نیز کالج نظامی کانادا شروع به آموزش یک بخش طراحی در برنامه امنیت ملی خود نمود. این برنامه ترکیبی از روش شناسی های طراحی نظامی و غیرنظامی از قبیل آثار اولیه ناوه، تفکر طراحی تدریس شده در مدرسه مدیریت راتمن دانشگاه تورنتو و تفکر طراحی ارتش ایالات متحده بود. از آن زمان بخش طراحی مشابه ای هم به واحد مطالعات پیشرفته جنگ مشترک برنامه فرماندهی و ستاد مشترک کالج نظامی کانادا افزوده شده است. امروزه کالج نظامی کانادا به دلیل بازنگری سالیانه برنامه درسی خود و همچنین بهره گیری از روش شناسی های نظامی و غیر نظامی طراحی، یکی از جامع ترین برنامه های آموزش تفکر طراحی نظامی در سطح جهانی محسوب می گردد. در چند سال اخیر در میان ارتش های کشورهای عضو پیمان ناتو از قبیل هلند، لهستان، سوئد، نروژ، مجارستان و استرالیا شاهد رشد برگزاری دوره های آموزشی تفکر طراحی و انتشار دکترین های مبتنی بر طراحی بوده ایم. به طور مثال در دکترین سال 2010 سازمان ناتو از طراحی با تعریفی بسیار مشابه با روش شناسی طراحی عملیاتی دکترین مشترک ایالات متحده استفاده شد.

علاوه بر نشریات سازمانی و روش های طراحی تایید شده در ارتش ها متفکران برجسته ای نیز وجود دارند که آثاری در زمینه تفکر طراحی نظامی منتشر ساخته اند. یکی از این افراد بن زوایبلسون نام دارد که خود یکی از کهنه سربازان جنگ های افغانستان و عراق به شمار می رود و نقش بسیار موثری در توسعه کارآمدی روش شناسی طراحی متناسب با نیازهای فرماندهی عملیات های ویژه ایالات متحده بازی کرده است. وی در سمت مدیر برنامه طراحی دانشگاه عملیات های ویژه مشترک نمونه ای از تفکر طراحی معرفی نمود که ترکیب تعمدانه ای از چندین روش شناسی طراحی نظامی و غیر نظامی با هدف ایجاد یک روش شناسی جدید و منحصر بفرد است.

کریستوفر پاپارون^۳ کهنه سرباز آمریکایی دیگری که در حال حاضر استاد دانشگاه دفاع ملی آمریکا است، نقد جامعه شناختی دقیقی از سوگیری های سازمانی ریشه دار در ارتش ایالات متحده به دست داده است. پاپارون پیش از بازتعریف مفهوم حرفه ایی گرایی نظامی ابتدا به واسازی این سوگیری ها و سپس ساخت چهارچوب های جایگزین می پردازد. استفاده او از تفکر طراحی به میزان بسیار زیادی تحت تاثیر آموزه های دونالد شون درباره جانشین سازی مفاهیم و اقدامات بازتابی قرار دارد. در حقیقت در تفکر طراحی نظامی، پاپارون جایگاه دونالد شون در تفکر طراحی غیر نظامی را داراست چرا که هر دو نفر به طور چشم گیری از مفهوم طراحی به عنوان دیالوگی بازتابی و درونی میان طراح و شی طراحی شده حمایت کرده اند.

با آن که زوایبلسون و پاپارون تنها متفکران برجسته تفکر طراحی نظامی محسوب نمی شوند اما آن دو نقش بسیار مهمی در ایجاد آگاهی افراد دیگر در این زمینه بازی کرده اند. درسال 2009 میلادی آن دو به همراه سرهنگ گرانت مارتین یک گروه غیر رسمی پست الکترونیکی ایجاد کردند تا مسیر خود آگاهی تفکر طراحی نظامی را برای دیگران هموار سازند به طوری که امروزه بیش از یکصد متفکر طراحی نظامی از کشورهای مختلف به آنان پیوسته اند و در پلتفرم های مختلفی از قبیل اسلک دارای گروههای طراحی هستند.

امروزه تفکر طراحی با رویکرد میان رشته ای خود در حال گسترش هرچه بیشتر در میان کارشناسان نظامی است و آنان را قادر می سازد تا با راه حل های خلاقانه تری با معضلات و مسائل پیچیده مواجه شوند. هرچند همچنان بر سر تعریف مشخصی از تفکر طراحی در میان طراحان نظامی توافق عمومی وجود ندارد و گاه حتی با وجود ضدیت دیدگاه اما هر یک در موقعیت های مختلف از کارآیی و اعتبار کافی برخوردار هستند. این موضوع را می توان نه به هیبت یک مشکل بلکه به عنوان یک ویژگی مثبت در تفکر طراحی در نظر گرفت که می تواند در عصر ظهور تهدیدات امنیتی پیچیده و متغیر با انطباق پذیری و سازگاری بنا به موقعیت موجود راه حل های متنوعی در اختیارمان قرار دهد.

پانویس :

در راهبرد دفاع ملی سال 2018 ایالات متحده خطوط تلاش سه گانه عبارتند از ایجاد نیروی مرگبارتر، تقویت همپیمانان و جذب شرکای جدید و اصلاح سازمان با هدف عملکرد بهتر و مقرون به صرفه تر
Inquiry in Operational Mediation
Christopher Paparone