تفکر طراحی و علوم نظامی

بخش نخست

علی رغم وجود تعاریف مختلف از تفکر طراحی در نزد طراحان، بر سر این موضوع که این شیوه از تفکر، پدید آورنده نوآوری است اجماع کلی وجود دارد. تفکر طراحی به ما این فرصت را می دهد تا با شکستن مدل های ذهنی مرسوم به فهم دوباره ای از مشکلات پیچیده دست یافته و گاه با ایجاد الگوهای جدید به حل آن مسائل بپردازیم. علوم نظامی نیز مانند سایر علوم از این امر مستثنی نبوده و در عصر جدید نیازمند نوآوری و حل مسائل پیچیده و غامض است و از همین رو تفکر طراحی به سرعت در حال گسترش در میان کارشناسان نظامی و حوزه های مرتبط با امنیت می باشد.

بن زوایبلسون^۱ یکی از مهمترین متفکران طراحی در حوزه علوم نظامی، با بهره گیری از آموزه های طراحی نلسون و استولترمان در بستر نظامی، طراحی نظامی را "خلق آن چه که نیاز است اما وجود خارجی ندارد" تعریف می کند که "در سیستم در حال ظهور آینده به سازمان های نظامی امتیاز و اعتبار می بخشد." در تعریفی دیگر افرا گراسیر^۲ با استناد به ماهیت چند رشته ای بودن طراحی نظامی آن را "یک هنر جنبش انتقادی در میان چهارچوب های شناختی" تعریف می کند. شاید بتوان تعریف فیلیپ بویلیو بروسارد و فیلیپ دوفور^۳ را از این منظر که به چهارچوب ها می پردازند دقیق تر دانست: تفکر طراحی نظامی به معنای توانایی فهم محیط کنونی نبرد از چشم اندازی جامع و همچنین تصور محیط مطلوب پس از نبرد و درک آن از طریق روش های غیر شهودی نظامی و غیرنظامی می باشد. به بیان ساده، تفکر طراحی نظامی، یک چتر واژگانی برای مجموعه ای کم و بیش منسجم از رویکردهای بازتابی از قبیل نظریه پیچیدگی، تفکر سیستمی و نظریه اجتماعی پست مدرن است.

نخستین بار در سال 1995 از این روش طراحی در پژوهشکده تئوری عملیاتی ارتش اسرائیل تحت عنوان طراحی عملیاتی نظام مند^۴ استفاده شد. مدیر این پژوهشکده، سرتیپ شیمون ناوه^۵ تاثیر عمیقی در گسترش تفکر طراحی در حوزه نظامی داشت به طوری که بن زوایبلسون او را به عنوان پدر جنبش تفکر طراحی نظامی معرفی می کند. این روش طراحی دارای زبانی فلسفی و پر از مفاهیم انتزاعی بود که به دلیل غامض بودن اش تنها به فرماندهان عالی رتبه یا افراد علاقمند آموزش داده می شد. هرچند پس از مدتی فرماندهان سنتی ارتش اسرائیل این موضوع را تاب نیاورده و دست به کار حذف افراد استفاده کننده از طراحی عملیاتی نظام مند از جمله شخص شیمون ناوه در ارتش و تعطیل کردن پژوهشکده شدند.

در اواسط دهه 2000 میلادی ارتش ایالات متحده برای بر طرف کردن مشکلات خود در صحنه نبرد افغانستان و به ویژه عراق به طراحی عملیاتی نظام مند علاقمند شد. از همین رو در ژانویه 2005 فرماندهی دکترین و آموزش به همراهی مدرسه مطالعات پیشرفته نظامی ارتش ایالات متحده آمریکا تصمیم گرفتند تا با انتخاب شش نفر از دانشجویان خود با کمک شیمون ناوه کار تحقیق بر طراحی عملیاتی نظام مند را آغاز نمایند. گسترش استفاده از تفکر طراحی در سال های بعدی منجر به قرار گرفتن آموزش تفکر طراحی در برنامه دروس اصلی مدرسه مطالعات پیشرفته نظامی در سال 2008 میلادی شد.

هم زمان با گسترش آموزش، تفکر طراحی جای پای خود را نیز در نشریات ارتش پیدا کرد؛ به طور مثال در نسخه سال 2006 آیین نامه رزمی شماره 3-24 فصلی از آن تحت عنوان "طراحی عملیات های ضد شورش" به موضوع تفکر طراحی اختصاص داده شد. با افزایش مکتوبات نظامی در زمینه تفکر طراحی بر میزان ابهام در معنا و روش شناسی آن افزوده شد. در پاسخ به این ابهام، ناوه به همراه جیم اشنایدر و تیم چالانز کتاب"ساختار انقلاب عملیاتی: یک ابهام زدایی" را در سال 2009 منتشر ساختند. ناوه سعی کرد تا روش شناسی جایگزینی را که بیشتر به طراحی عملیاتی نظام مند نزدیک بود به ارتش معرفی نماید.

به گفته آلکس رایان، یکی از دانش آموختگان سابق مدرسه مطالعات پیشرفته نظامی، طرفداران تفکر طراحی نظامی در سال 2010 میلادی به دو دسته تقسیم شده بودند: گروه اول ناب گرایان که به شدت به روش شناسی تفکر طراحی میان رشته ای پیچیده معتقد بودند و عقیده داشتند پرسنل نظامی مجبورند تا با زیر سوال بردن باورهای بنیادین شان فهم خود را از موقعیت بازتعریف نمایند تا به نوآوری و راه حل های انطباقی دست یابند. آنها ادعا می کردند که نتیجه این روش شناسی از تفکر طراحی آن است که طراحی به درد هرکسی نمی خورد و غالب افسران نظامی آن را متوجه نمی شوند. اما در جبهه روبرو عملگرایان قرار داشتند که اعتقاد داشتند بایستی تا حد امکان تفکر طراحی را ساده و قابل دسترس نمود. آنها همان کسانی بودند که به تدریج طراحی عملیاتی نظام مند 300 صفحه ای آموزش های مدرسه مطالعات پیشرفته نظامی را تبدیل به یک دکترین 13 صفحه ای کردند و یک روش شناسی تفکر طراحی ساده شده خلق نمودند. نتیجه این تقابل آن بود که بیشتر ناب گرایان توسط سران ارتش یا نادیده گرفته شدند و یا مورد تمسخر قرار گرفتند.

بدین ترتیب رویکرد تفکر طراحی در دل دکترین ارتش ایالات متحده جای گرفت و از آن زمان به "روش شناسی طراحی ارتش ایالات متحده^۶" تغییر نام یافت.