بررسی اثرات سالمندی بر عملکرد شناختی حافظه کاری و و راهکارهای طراحی در جهت بهبود آن

انجام بسیاری از وظایف شناختی روزمره مستلزم حفظ کوتاه مدت و دستکاری همزمان مطالب است (حافظه کاری). در واقع ، حافظه کاری به عنوان "حافظه در خدمت شناخت" توصیف شده است که در همه امور روزمره نقش بسیار مهم و حیاتی دارد. در این مقاله به تاثیرات سالمندی در عملکرد شناختی حافظه کاری پرداخته شده و متعاقبا راهکارهای طراحی در جهت بهبود آن، با هدف بالاتر بردن کیفیت زندگی سالمندان پیشنهاد شده است.

آیا با آموزش می توان حافظه کاری را در افراد مسن بهبود بخشید؟

اگرچه افزایش سن می تواند کنترل توجه اجرایی را در حافظه فعال مختل کند، اما شواهد اخیر نشان می دهد که عملکرد اجرایی و حافظه فعال به طور کلی می تواند با آموزش مناسب افراد مسن بهبود یابد. قبل از بررسی این شواهد، تشخیص سه نوع مختلف از پیشرفت عملکرد که ممکن است در نتیجه آموزش باشد، مهم است.

نخست، پیشرفت در "آموزش هدف"که به منافع حاصل از انجام یک کار هنگامی که آن وظیفه آموزش داده می شود، اشاره دارد. دوم، دستاورد "انتقال نزدیک" که به پیشرفت در انجام وظایفی گفته می شود که آموزش داده نشده اند اما مربوط به همان توانایی شناختی است یا ساختار اساسی آنها آموزش داده شده اند. و در پایان، "انتقال دور" که به پیشرفت در انجام وظایفی گفته می شود که آموزش داده نشده اند و به همان توانایی یا ساختار شناختی مربوط نیستند.

برای مثال:

در آموزش بازی کارت حافظه ، این سه نوع پیشرفت می تواند وجود داشته باشد.

پیشرفت در آموزش هدف: یعنی با تمرین و آموزش فرد بتواند کارتهای بیشتری ببرد.
دستاورد انتقال نزدیک: یعنی با آموزش و تمرین قبلی فرد بتواند در چیدن کتابها در کتابخانه و مدیریت جایگاه آنها و به یادآوریشان ماهرتر شود.
دستاورد انتقال دور: یعنی با آموزش و تمرین کارت حافظه ، عملکرد شناختی مربوط به حافظه کاری فرد در کارهای روزانه بهتر شود.

با آن که دستاورد محدود به آموزش هدف می تواند ارزشمند باشد، اما پیشرفتهای قابل انتقال در انتقال نزدیک و دور ممکن است برای افراد مسن در عملکرد های شناختی روزمره مفیدتر باشد.

دانشمندان استدلال می کنند که انتقال دور به مراحل آموزشی نیاز دارد که شامل موارد زیر است: کنترل اجرایی، استفاده از توجه، سرعت پردازش یا کنترل شناختی آگاهانه.

و آموزش حافظه کاری انطباقی بسیاری از این نیازها را برآورده می کند.

راهکارهای طراحی :

طراحی می تواند سرگرمی های مناسب سالمندان که با روش تطبیقی، مناسب سطح و پیشرفت هر فرد و در جهت تقویت حافظه کاری و کنترل توجه اجرایی برنامه ریزی شود. این سرگرمی ها می توانند به صورت دسته جمعی یا دو نفره یا به صورت انفرادی طراحی شوند تا بنا به فراخور موقعیت و تمایل افراد مسن مورد استفاده قرار گیرند.

این سرگرمی ها می توانند در قالب بازی های سنتی که سالمندان با آنها آشنا تر هستند طراحی شوند تا برای این سنین جذابیت و تمایل ایجاد گردد.

موسیقی

به نظر می رسد نواختن آلات موسیقی اثرات پیری شناختی را کاهش می دهد. در تحقیقی، افراد مسن 60 تا 85 ساله نواختن ساز پیانو را فرا گرفتند. مشارکت کنندگان و افراد کنترل کننده، کارهای عصب روانشناختی را در دوره های قبل از آموزش، پس از آموزش و در یک پیگیری 3 ماهه به پایان رساندند. گروه آموزش پیانو، پیشرفت های چشمگیری را در این زمینه به نمایش گذاشتند.

ورزش های هوازی

بسیاری از مطالعات تجربی به طور مداوم نشان داده اند که دستاورد در حافظه فعال و عملکرد شناختی به طور کلی با ورزش هوازی منظم در ارتباط است.

در واقع، در یک متاآنالیز که شامل بیست و چهار مطالعه درباره تأثیر ورزش بدنی بر عملکرد شناختی در افراد مسن بود، محققان دریافتند که به طور کلی تأثیر قابل اعتماد و قابل توجهی از آموزش بدنی بر عملکردهای اجرایی وجود دارد.

طراحی شناختی

در یک مطالعه تصویربرداری عصبی که در آن افراد مسن 60 تا 79 ساله بیش از 6 ماه در یک برنامه ورزشی هوازی شرکت می کردند از افراد قبل از شروع آموزش، اسکن مغزی MRI گرفته شد و پس از اتمام برنامه آموزش، شرکت کنندگان دوباره اسکن مغزی شدند. اسکن MRI افزایش قابل توجهی در حجم مغز در مناطق خاکستری و ماده سفید را به عنوان تابعی از تمرین هوازی در افراد مسن نشان داد. بیشترین افزایش حجم مغز در لوب های پیشانی در مناطقی که به عنوان بستر عصبی عملکردهای اجرایی در حافظه فعال شناخته می شوند مشهود بود. محققان پیشنهاد می کنند که این رشد بافت مغز می تواند ناشی از افزایش سطح فاکتور نوروتروفیک و هورمون رشد شبه انسولین باشد که باعث تکثیر و بقای سلول های عصبی ، رشد مویرگ های مغز و افزایش تعداد خارهای دندریتیک در سلول های عصبی می شود.

راهکارهای طراحی :

طراحی فضای اختصاصی برای سالمندان، با طرح برنامه روزانه در فضایی شاد به همراه آموزش موسیقی و اجرای ورزشهای هوازی که می تواند علاوه بر احساس شادی به تقویت حافظه کاری در سالمندان کمک کند.

اثر تمرینهای تکلیف دوگانة حرکتی-شناختی بر تعادل و حافظة کاری سالمندان

آسیب شناختی و تعادل به هم مرتبط بوده و هر دو در زمین خوردن سالمندان سهم موثری دارند. ناتوانی در تقسیم توجه بین دو تکلیف در زمان درست موجب ایجاد خطراتی مانند زمین خوردن سالمندان در موقعیت های روزمره می شود. یکی از روشهای تقسیم توجه هنگام فعالیت همزمان، استفاده از الگوی تکلیف دوگانه است.

تمرین حرکتی-شناختی دوگانه به تمرینی گفته میشود که یک تکلیف حرکتی مانند تمرین مقاومتی با یک تکلیف شناختی مانند محاسبة اعداد به صورت همزمان تمرین شود. در تمرینهای دوگانة حرکتی-شناختی اجزای کارکرد اجرایی مغز درگیر می شوند که بهبود این اجزا با بهبود تعادل همراه است.

راهکارهای طراحی:

شهری را تصور کنید که در آن، سالمندان چند ساعت از روز را در پارکها و ورزشگاه های مختص خودشان در کنار همسالان با شادی وقت گذرانی می کنند و در عین حال به درمان و بهبود خود کمک می کنند. بدون شک حصول درمان در حین پروسه ورزشی یا سرگرمی بسیار جذابتر از حضور در مکانهای کمک دهی به سالمندان و توانبخشی ها خواهد بود. به ویژه برای سالمندانی که باور به داشتن سلامت، بصورت وسواس گونه، حساسیت هایی را در آنها بوجود می آورد و این قضیه موجب سستی و اهمال کاری آنها در رابطه با درمان و پی گیری مداوا می شود.